Tóm tắt Nexus - Lịch sử của mạng lưới thông tin từ thời đồ đá đến AI

0. Phần đầu tiên của cuốn sách này khảo sát sự phát triển lịch sử của các mạng lưới thông tin của loài người.

Nó không cố gắng trình bày chi tiết các công nghệ thông tin qua từng thế kỷ như chữ viết, máy in, và đài phát thanh. Thay vào đó, bằng cách nghiên cứu một vài ví dụ, phần này khám phá các vấn đề then chốt mà con người ở mọi thời đại đã gặp phải khi cố gắng xây dựng các mạng lưới thông tin, đồng thời xem xét cách mà những lời giải đáp khác nhau cho những vấn đề này đã định hình nên các xã hội đối lập nhau.
Điều mà chúng ta thường nghĩ đến như các xung đột ý thức hệ và chính trị hóa ra lại là sự xung đột giữa các loại mạng lưới thông tin đối lập nhau.

Phần 1 bắt đầu bằng việc xem xét hai nguyên tắc quan trọng đối với các mạng lưới thông tin quy mô lớn của con người: thần thoại và quan liêu.

Chương 2 và 3 mô tả cách mà các mạng lưới thông tin quy mô lớn — từ các vương quốc cổ đại đến các quốc gia hiện đại — đã dựa vào cả những người sáng tạo thần thoại và những nhà quan liêu. Ví dụ, các câu chuyện trong Kinh Thánh là điều cốt yếu đối với Giáo hội Thiên chúa, nhưng sẽ không có Kinh Thánh nếu không có những nhà quan liêu của giáo hội biên soạn, chỉnh sửa và truyền bá những câu chuyện này.
Một khó khăn lớn đối với mọi mạng lưới con người là những người tạo thần thoại và những nhà quan liêu thường kéo về những hướng khác nhau. Các tổ chức và xã hội thường được định hình bởi sự cân bằng mà họ đạt được giữa những nhu cầu mâu thuẫn của những người sáng tạo thần thoại và các nhà quan liêu. Chính Giáo hội Thiên chúa cũng bị chia rẽ thành các nhà thờ đối lập, như nhà thờ Công giáo và Tin lành, mỗi bên có sự cân bằng khác nhau giữa thần thoại và quan liêu.

2. Chương 4 sau đó tập trung vào vấn đề thông tin sai lệch và những lợi ích cùng hạn chế của việc duy trì các cơ chế tự sửa chữa, chẳng hạn như các tòa án độc lập hoặc các tạp chí khoa học có hệ thống bình duyệt.

Chương này so sánh các tổ chức dựa vào những cơ chế tự sửa chữa yếu, như Giáo hội Công giáo, với những tổ chức phát triển cơ chế tự sửa chữa mạnh, như các ngành khoa học. Cơ chế tự sửa chữa yếu đôi khi dẫn đến những thảm họa lịch sử như cuộc săn phù thủy ở châu Âu thời kỳ cận đại, trong khi cơ chế tự sửa chữa mạnh đôi khi gây bất ổn từ bên trong hệ thống.
Nếu xét về sự trường tồn, lan rộng và quyền lực, có lẽ Giáo hội Công giáo là tổ chức thành công nhất trong lịch sử loài người, mặc dù — hoặc có thể chính vì — sự yếu kém tương đối của các cơ chế tự sửa chữa của nó.

3. Sau khi phần 1 khảo sát vai trò của thần thoại và quan liêu, cũng như sự khác biệt giữa các cơ chế tự sửa chữa mạnh và yếu, chương 5 kết thúc phần thảo luận lịch sử bằng cách tập trung vào một sự tương phản khác — giữa các mạng lưới thông tin phân tán và tập trung.

Các hệ thống dân chủ cho phép thông tin lưu thông tự do qua nhiều kênh độc lập, trong khi các hệ thống toàn trị cố gắng tập trung thông tin vào một trung tâm duy nhất. Mỗi sự lựa chọn đều có ưu và nhược điểm. Hiểu được các hệ thống chính trị như Hoa Kỳ và Liên Xô dưới góc độ dòng chảy thông tin có thể giải thích nhiều điều về những con đường khác nhau mà họ đã đi.

4. Phần lịch sử này của cuốn sách rất quan trọng để hiểu được các diễn biến hiện tại và các kịch bản tương lai.

Sự trỗi dậy của AI có thể được coi là cuộc cách mạng thông tin lớn nhất trong lịch sử. Nhưng chúng ta không thể hiểu nó nếu không so sánh với những tiền lệ trước đó. Lịch sử không phải là nghiên cứu về quá khứ; nó là nghiên cứu về sự thay đổi. Lịch sử dạy chúng ta điều gì vẫn giữ nguyên, điều gì thay đổi, và cách mọi thứ thay đổi. Điều này có liên quan đến các cuộc cách mạng thông tin cũng như mọi sự biến đổi lịch sử khác. Do đó, hiểu được quá trình mà cuốn Kinh Thánh được cho là không thể sai lầm đã được hình thành mang lại cái nhìn sâu sắc về các tuyên bố hiện nay về sự bất khả sai lầm của AI.
Tương tự, nghiên cứu về cuộc săn phù thủy thời cận đại và tập thể hóa của Stalin cung cấp những cảnh báo rõ ràng về những điều có thể xảy ra khi chúng ta trao quyền kiểm soát xã hội thế kỷ 21 cho AI. Một kiến thức sâu sắc về lịch sử cũng rất cần thiết để hiểu điều gì mới mẻ về AI, cách nó khác biệt cơ bản với máy in và đài phát thanh, và những cách cụ thể mà một chế độ độc tài AI có thể rất khác với bất cứ điều gì chúng ta từng thấy trước đây.

5. Cuốn sách không cho rằng nghiên cứu quá khứ giúp chúng ta dự đoán được tương lai.

Như được nhấn mạnh nhiều lần trong các trang tiếp theo, lịch sử không mang tính tất định, và tương lai sẽ được định hình bởi những lựa chọn mà tất cả chúng ta sẽ đưa ra trong những năm tới. Toàn bộ ý nghĩa của việc viết cuốn sách này là để bằng cách đưa ra các quyết định có thông tin, chúng ta có thể ngăn chặn những kết cục tồi tệ nhất. Nếu chúng ta không thể thay đổi tương lai, tại sao lại lãng phí thời gian để thảo luận về nó?

6. Xây dựng dựa trên khảo sát lịch sử trong phần 1, phần thứ hai của cuốn sách — “Mạng lưới vô cơ” — nghiên cứu mạng lưới thông tin mới mà chúng ta đang tạo ra ngày nay, tập trung vào những hệ quả chính trị của sự trỗi dậy của AI.

Các chương 6-8 thảo luận về các ví dụ gần đây trên khắp thế giới — chẳng hạn như vai trò của các thuật toán mạng xã hội trong việc kích động bạo lực sắc tộc ở Myanmar vào năm 2016–2017 — để giải thích AI khác biệt như thế nào so với tất cả các công nghệ thông tin trước đây. Các ví dụ chủ yếu được lấy từ thập niên 2010 chứ không phải thập niên 2020, bởi vì chúng ta đã có một chút góc nhìn lịch sử về các sự kiện của thập niên 2010.

7. Phần 2 lập luận rằng chúng ta đang tạo ra một loại mạng lưới thông tin hoàn toàn mới, mà không dừng lại để suy nghĩ về các hệ quả của nó.

Phần này nhấn mạnh sự chuyển đổi từ mạng lưới thông tin hữu cơ sang vô cơ. Đế chế La Mã, Giáo hội Công giáo và Liên Xô đều dựa vào các bộ não dựa trên carbon để xử lý thông tin và đưa ra quyết định.
Những máy tính dựa trên silicon chi phối mạng lưới thông tin mới hoạt động theo những cách hoàn toàn khác biệt. Dù tốt hay xấu, chip silicon không bị ràng buộc bởi nhiều hạn chế mà hóa sinh hữu cơ áp đặt lên các nơron carbon. Chip silicon có thể tạo ra những gián điệp không bao giờ ngủ, các nhà tài chính không bao giờ quên, và những bạo chúa không bao giờ chết. Điều này sẽ thay đổi xã hội, kinh tế và chính trị như thế nào?

8. Phần thứ ba và cuối cùng của cuốn sách — “Chính trị máy tính” — xem xét cách các loại xã hội khác nhau có thể đối phó với những mối đe dọa và hứa hẹn của mạng lưới thông tin vô cơ.

Liệu các sinh vật sống dựa trên carbon như chúng ta có cơ hội hiểu và kiểm soát mạng lưới thông tin mới này không? Như đã nêu ở trên, lịch sử không mang tính tất định, và ít nhất trong một vài năm tới, chúng ta — loài Homo sapiens — vẫn có quyền định hình tương lai của mình.

9. Theo đó, chương 9 khám phá cách mà các nền dân chủ có thể đối phó với mạng lưới vô cơ.

Ví dụ, các chính trị gia bằng xương bằng thịt có thể đưa ra quyết định tài chính như thế nào nếu hệ thống tài chính ngày càng được kiểm soát bởi AI và ý nghĩa của đồng tiền phụ thuộc vào các thuật toán không thể hiểu nổi?
Làm thế nào các nền dân chủ có thể duy trì một cuộc thảo luận công khai về bất cứ điều gì — dù là tài chính hay giới tính — nếu chúng ta không còn biết liệu chúng ta đang nói chuyện với một con người hay một chatbot đang giả làm người?

10. Chương 10 khám phá tác động tiềm tàng của mạng lưới vô cơ đối với chế độ toàn trị.

Trong khi các nhà độc tài rất vui mừng khi loại bỏ tất cả các cuộc thảo luận công khai, họ cũng có những nỗi sợ hãi riêng về AI. Chế độ độc tài dựa trên việc khủng bố và kiểm duyệt chính các đặc vụ của mình. Nhưng làm sao một nhà độc tài có thể khủng bố một AI, kiểm duyệt các quy trình không thể hiểu nổi của nó, hoặc ngăn nó chiếm lấy quyền lực cho chính nó?

11. Cuối cùng, chương 11 khám phá cách mà mạng lưới thông tin mới có thể ảnh hưởng đến cán cân quyền lực giữa các xã hội dân chủ và toàn trị trên quy mô toàn cầu.

Liệu AI có nghiêng hẳn cán cân về phía một phe nào đó không? Liệu thế giới có chia thành các khối thù địch khiến tất cả chúng ta trở thành con mồi dễ dàng cho một AI mất kiểm soát không? Hay liệu chúng ta có thể đoàn kết để bảo vệ lợi ích chung của mình?

Nhưng trước khi chúng ta khám phá quá khứ, hiện tại và các tương lai có thể của các mạng lưới thông tin, chúng ta cần bắt đầu với một câu hỏi tưởng chừng như đơn giản. Thông tin thực chất là gì?

0 comments